tư liệu

Từ khoảng giữa thế kỷ XX, trong bối cảnh cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước kéo dài đã khiến nhiều vấn đề tiếp nhận lịch sử, văn hóa, văn học giai đoạn nửa đầu thế kỷ XX bị đứt đoạn, bỏ trống (thậm chí có sự phê phán cực đoan, một chiều), trong đó có trường hợp Alexandre de Rhodes. Kể từ thời Đổi mới (1986) đến nay, vấn đề A. Rhodes tiếp tục được khơi dòng, nhận diện trở lại nhưng vẫn còn có những nét khác biệt, kể cả một vài ý kiến đối lập, một chiều.

Trong thời gian qua, đã có nhiều nghiên cứu về di sản của Alexandre de Rhodes, nhưng phần lớn tập trung vào các lĩnh vực như ngôn ngữ học, lịch sử truyền giáo và vai trò của ông trong quá trình hình thành chữ Quốc ngữ. Các chiều kích văn hóa học, tư tưởng, cũng như tiến trình tiếp biến hai chiều trong bối cảnh giao lưu Đông – Tây thế kỷ XVII vẫn còn ít được quan tâm. Bài viết này sẽ cố gắng làm công việc tái thẩm định vai trò và di sản của Alexandre de Rhodes dưới lăng kính văn hóa học, qua đó góp phần đặt lại vấn đề về ký ức văn hóa và cách thức chúng ta tiếp nhận những nhân vật “ngoại biên” trong tiến trình hình thành bản sắc hiện đại của dân tộc.

Dưới góc nhìn của họ, Việt Nam hiện lên như một vùng đất giàu bản sắc văn hóa, nhất là mặt tinh thần, song cũng chất chứa những yếu tố được xem là khác biệt so với hệ thống niềm tin Kitô giáo cần được thay đổi. Trong tiến trình đó, văn hóa dân gian với các thực hành thờ cúng tổ tiên, thần linh, cầu an, cầu siêu… đã trở thành đối tượng được quan tâm đặc biệt, là nơi bộc lộ trực tiếp sự khác biệt giữa hai hệ thống tín ngưỡng.

Tiểu luận tập trung khảo sát hình tượng thầy giảng Anrê (Andrew) Phú Yên – vị tử đạo tiên khởi của Giáo hội Việt Nam – qua tác phẩm Người chứng thứ nhất (1959) của Phạm Đình Khiêm. Bài viết làm rõ các phẩm chất nổi bật nơi Anrê: xuất thân bình dị, trí tuệ, đức tin mạnh mẽ, tinh thần tự do và lòng hy sinh trọn vẹn. Đồng thời phân tích cách tác giả sử dụng lối viết biên khảo kết hợp sử liệu và cảm xúc, thủ pháp đối lập và chiều sâu biểu tượng để xây dựng chân dung nhân vật.

Chuyên mục Cùng Truy tìm Sấm Truyền Ca của Linh mục Lữ Y Đoan - Linh mục Địa phận Đàng Trong (1608 - 1678)  do Tủ sách Nước Mặn - Ban Văn hoá Giáo phận Qui Nhơn thực hiện.