Nơi chữ Việt khai sinh

Thứ bảy - 12/07/2025 11:53

Có một vùng đất từng in dấu chân của những người loan báo Tin mừng, in dấu bước của khách thương hồ, từng nghe sóng biển vỗ dưới cánh buồm no gió – đó là Nước Mặn, thương cảng sầm uất của phủ Qui Nhơn dưới thời chúa Nguyễn.

Tên gọi “Nước Mặn” gợi lên vị mặn mòi của biển cả, của dòng nước giao hòa giữa sông và đại dương – nơi giao thoa giữa đất lành Việt Nam và gió mát Tây phương. Không chỉ là điểm giao thương nhộn nhịp, nơi đây còn mang một sứ mệnh âm thầm mà thiêng liêng: trở thành chiếc nôi khai sinh chữ quốc ngữ – một di sản văn hóa vô giá của dân tộc Việt Nam.

Người viết hình dung bốn vị thừa sai Dòng Tên (từ năm 1618…) với đôi chân không mỏi đã tìm đến vùng đất này, gieo những hạt mầm đầu tiên của ánh sáng Tin mừng. Từ mái tranh đơn sơ nơi cư sở Nước Mặn, các ngài không chỉ mở đường cho hành trình truyền giáo, mà còn âm thầm đặt nền móng cho hệ thống chữ viết Việt theo mẫu tự Latinh – một hành trình dài, gian nan mà kỳ diệu.

Từ những con chữ ban sơ ấy, chữ quốc ngữ lớn dần, lan tỏa qua bao thế hệ, trở thành chiếc cầu nối tri thức, là công cụ đưa dân tộc Việt hòa vào dòng chảy văn minh nhân loại.

Hậu thế, theo dòng thời gian, đã không ngừng nuôi dưỡng và phát triển tiếng Việt. Nhờ đó, bản sắc dân tộc không chỉ được lưu giữ mà còn ngày càng phong phú – qua từng trang sách, áng văn, bài thơ, và đặc biệt là qua những bài giáo lý, lời kinh: âm vang sự thánh thiêng, nâng tâm hồn con người đến gần Thiên Chúa.

Tin mừng, nhờ thế, đã thấm sâu vào hồn Việt, âm thầm biến đổi con người từ bên trong. Ánh sáng Tin mừng len lỏi vào từng góc suy tư, từng rung cảm – giúp con người nhận ra Thiên Chúa, sống theo các giá trị Tin mừng, hoặc đơn giản là biết lắng nghe và làm theo tiếng nói lương tâm.

Chữ quốc ngữ, tự bản chất, đã là thơ, là nhạc. Trong đó ngân lên những thanh âm riêng của hồn Việt: bằng, huyền, sắc, hỏi, ngã, nặng – như nhịp thở của đất nước, như tiếng lòng của dân tộc.

Một đài tưởng niệm vươn cao giữa đất trời, đón sương đêm và ánh mai, như một tâm tình tri ân hồng ân Thiên Chúa và tôn vinh tiền nhân – những người đã dấn bước gieo mầm đức tin, khai mở chữ viết, giúp hậu thế mở mang tri thức, gìn giữ và tô bồi tiếng Việt ngày càng mặn mà sức sống, đậm đà hồn dân tộc. Công trình này được Tòa Giám mục Qui Nhơn xây dựng và khánh thành ngày 05 tháng 8 năm 2011^[1].

Bài thơ “Nơi chữ Việt khai sinh” là lời tri ân gửi về cội nguồn. Gửi về Nước Mặn – nơi suối ngọt đầu nguồn khơi dòng sông quốc ngữ. Gửi về một vùng đất tưởng chừng bé nhỏ nhưng đã khắc dấu vào lịch sử như một dấu son rực rỡ trên hành trình hình thành và phát triển ngôn ngữ – văn hóa Việt Nam.

Nơi chữ Việt khai sinh

Nước Mặn hải môn, cảng sầm uất
Thuyền đò tấp nập, sóng lững lờ
Một thuở giao thương vang bốn cõi
Qui Nhơn giao điểm của hẹn hò.

Cửa Kẻ Thử dẫn vào Nước Mặn
Cửa Thị Nại tấp nập hợp ca
Thời giao thương nở, thuyền rợp bóng
Nước Mặn dâng đầy khúc tình Cha.

Tháng bảy năm ấy, Chúa dẫn lối,
Thừa sai bốn vị đến nơi này.
Quan Trần Đức Hòa lòng rộng mở
Đón chân người truyền giáo phương tây.

Cư sở Nước Mặn bừng trang sử
Đàng Trong gieo hạt tình Chúa Trời
Từ đây vang vọng lời chân lý
Thắp sáng tin yêu ngợi soi đời.

Cư sở Nước Mặn gieo mầm chữ
Suối ngọt đầu nguồn khởi ước mơ
Từ đây lan rộng thành sông lớn
Quốc ngữ nên hình, rạng ánh thơ.

Quốc ngữ vươn mình từ Nước Mặn
Hải môn ghi dấu bước thừa sai
Nước Mặn lưu danh vào lịch sử
Đất lành văn hóa khởi tương lai.

Bệnh viện Tam Anh, Sài Gòn
8-7-2025

[1] Mời đọc thêm: Kỷ yếu Giáo phận Qui Nhơn, Mừng 400 năm loan báo Tin mừng 1618-2018. Tr. 510-511.

Tác giả: Cát Đen

Tags: Văn thơ, Văn thơ công giáo